Cómpre dicir en primeiro lugar que os concellos de Portomarín, Paradela, A Peroxa, Esgos, Nogueira de Ramuín, Castro Caldelas, Montederramo, Parada de Sil, A Teixeira, Carballedo, Chantada, Taboada, Monforte, Pantón, A Pobra do Brollón, O Saviñao, Sober, Quiroga, Ribas de Sil e Xunqueira de Espadanedo conforman toda a Ribeira Sacra.
Dos devanditos concellos, A Peroxa, Esgos e Nogueira de Ramuín, pertencen á comarca de Ourense, e Castro Caldelas, Montederramo, Parada de Sil e A Teixeira pertencen á comarca da Terra de Caldelas.
Tratarei de expoñer deseguido e dun xeito global a forma de vida dos habitantes da Ribeira Sacra ourensá a través dos ollos dun caldelao.
Durante séculos os habitantes desta comarca vivimos sempre da terra, polo tanto, foi a natureza a que nos deu o alimento para vivir durante anos, pero convén saber que o pasado é hoxe historia e o presente non debemos reinventalo senón ter como punto de partida as raíces que chegaron ata os nosos pais. Toda a Ribeira Sacra é natureza e, para min e para moitas persoas maiores, o seu símbolo fundamental foi o castiñeiro, pois do froito desta árbore viviron ou serviulles como alimento de subsistencia a moitas xeracións, xunto co centeo e o gando. Por desgraza, moita xente nova desta terra tivo que emigrar. Atrás quedaban os pais xa maiores, a casa, os animais, as leiras, os veciños, etc. Deste xeito, as leiras fóronse abandonando e moitos soutos quedaron a monte. Neste tema debemos esixir dos gobernantes unha política clara e directa que aposte pola recuperación do noso patrimonio natural.
O segundo dos símbolos desta terra podemos localizalo na vitivinicultura. A produción de viño, que nestes momentos ten a tecnoloxía máis avanzada, e os estudos de calidade e de mellora no cultivo das viñas conxuntamente coas políticas de promoción están a ser fundamentais para un proveitoso desenvolvemento da industria enolóxica. Aquí é necesario dicir que antano a produción de viño só se limitaba a unhas pequenas adegas e a venda podíase facer nas feiras que había na comarca. Tamén é certo que en moitas casas facían o viño para consumir durante o ano.
O terceiro símbolo que pecharía este inventario natural está representado polos Canóns do Sil. Hai agora medio século a política franquista de encoros transformou a paisaxe desta terra. En nome do desenvolvemento leváronse a cabo moitas obras para construír grandes encoros e, deste xeito, producir a enerxía hidroeléctrica da que non se beneficiaron os propios veciños do lugar ata pasadas varias décadas. Certamente, o leito natural do río Sil, que historicamente atraera os romanos na procura de ouro e séculos máis tarde a orde monástica do Císter comezara a construír importantes cenobios nas súas ribeiras, perdeu hoxe o seu aspecto de río para converterse nun encoro de augas estancadas. Isto foi moi prexudicial para a xente que poboaba as ribeiras do Sil, pois as augas asolagaron importantes plantacións de viñedos e de terras de pasto ou de cultivo. Tampouco podemos esquecer que a produción de electricidade xerou uns beneficios que tamén emigraron fóra de Galicia ao mesmo tempo que tiveron que emigrar tantos veciños destas terras por culpa destas obras faraónicas. Afortunadamente, a beleza do espazo natural que conforma a Ribeira Sacra permitiu nos últimos anos levar a cabo a explotación turística ao converter as augas nunha vía navegable pola que os visitantes poden gozar dunha beleza natural que milagrosamente se conservou. Hoxe en día os turistas poden contemplar as ribeiras do Sil desde un catamarán e penso que é unha experiencia inesquecible para eles. Pero penso que temos que ter dereito á esperanza. Á esperanza de que a Xunta de Galicia sexa capaz de recuperar, aínda que sexa nunha parte, eses beneficios da enerxía eléctrica producida na nosa terra, e que ata o momento só beneficiaron as grandes empresas do sector, e cheguen aos concellos a través de obras produtivas e servizos básicos para mellorar a calidade de vida dos seus habitantes.
No que respecta ao patrimonio histórico-artístico podemos afirmar que nos atopamos, en boa parte, cunha sensación de abandono. As aldeas da Ribeira Sacra, que foron a base do noso patrimonio antropolóxico, conservaron durante séculos unha arquitectura e a forma de vida da xente destas terras teceu a nosa identidade como pobo. Do mesmo xeito podemos apreciar o estado dos grandes monumentos. Os edificios civís –este castelo mesmamente podería ser un exemplo, pois está perfectamente rehabilitado para facer todo tipo de actividades culturais–, as prazas, as igrexas parroquiais, as pequenas capelas, os cruceiros ou os grandes mosteiros tampouco recibiron a atención que merecían. Esas pedras, as das casas das nosas aldeas e as dos nosos monumentos precisan dunha rehabilitación integral, simplemente por manter unha fidelidade ao que nos é propio, á nosa identidade.
O futuro, con seguridade, virá marcado pola explotación turística dos recursos medioambientais, pero isto esixe a construción e a mellora das infraestruturas básicas que permitan un acceso razoable á nosa terra. Non imos pedir aquí que atravese a Ribeira Sacra –sería unha barbaridade– unha autoestrada ou unha autovía ou que o trazado do AVE chegue ata a nosa comarca, pero si que as nosas vías de comunicación resulten as propias do século XXI e non como as que temos hoxe, que semellan do século XIX, como ocorre nalgúns casos. O progreso necesario coas novas infraestruturas debería completarse, certamente, coa potenciación doutros elementos que poderían axudar a relanzar a vida económica de toda a Ribeira Sacra e, en particular, da Terra de Caldelas. Refírome á creación ou consolidación de industrias de produtos ecolóxicos. Coido que chegou o momento de apostar por este tipo de produtos, sensibilizar a toda a sociedade de que son os mellores para a saúde pois carecen dos fertilizantes químicos que teñen a maioría dos alimentos que consumimos hoxe en día. Se apostamos por este tipo de alimentación, natural e de calidade, estaremos posiblemente evitando enfermidades futuras. Daquela, sería preciso reclamar das distintas administracións os apoios necesarios para que se poida levar a cabo a venda destes produtos e integralos na nosa alimentación diaria.
No fondo da exposición que estou a facer, confeso que teño a seguinte preocupación. A nosa comarca foi sempre duramente castigada por unha emigración que tivo as súas causas na precariedade económica. Se agora nos propoñemos un relanzamento económico que se limite só a lavar a nosa fachada ou a embelecer a nosa imaxe, seguiremos renunciando ao patrimonio que está na base da nosa identidade, e aquí non me estou a referir nin ás árbores nin ás pedras nin á industria senón aos homes e ás mulleres da Terra de Caldelas que hoxe viven fóra desta terra e que deberían ser as trabes da recuperación do noso patrimonio humano. Se as políticas que se van facer na Ribeira Sacra non están ao servizo dos homes e das mulleres e se non se emprende decididamente o camiño das reformas estruturais, e non simplemente conxunturais que sirvan para pintar catro casas deshabitadas ou para cravar o consabido cartel institucional, seguiremos poñendo en perigo o patrimonio humano que aínda queda nesta zona de Galicia, pois a xente que viva nestas aldeas vai supoñer que poidamos poboar de ilusión e de esperanza o futuro. Se non se fai así, esta terra coas súas marabillosas paisaxes poderíase converter nun simple decorado para a visita turística dunha xornada.
Quero rematar esta exposición cunha sinxela pincelada gastronómica. Os produtos de alimentación da Terra de Caldelas non foron unha moda para nós senón que tiveron un fondo significado para todos os habitantes desta comarca. Se utilizamos unha expresión que adoitan utilizar os homes e as mulleres que se dedican á política, acabarei por dicir que a posta en valor da Ribeira Sacra pasa tamén pola recuperación dos produtos do agro e da gandería. Daquela, poderiamos fabricar e vender queixos aproveitando o excelente leite das nosas vacas, achegar ao mercado os chourizos, os xamóns, os lacóns e todas as demais delicias da carne dos porcos cebados coas castañas dos soutos da nosa comarca ou tamén as carnes dos becerros criados aquí, amais dos viños, dos licores, das hortalizas, do mel, etc. Todos estes alimentos formaron parte das nosas vidas e non pode entenderse a nosa identidade sen telos en conta. Agardemos que a recuperación desta terra leve consigo a mellora da calidade de vida dos caldelaos e que os visitantes poidan gozar a través do seu padal todas as riquezas da Ribeira Sacra.
Dos devanditos concellos, A Peroxa, Esgos e Nogueira de Ramuín, pertencen á comarca de Ourense, e Castro Caldelas, Montederramo, Parada de Sil e A Teixeira pertencen á comarca da Terra de Caldelas.
Tratarei de expoñer deseguido e dun xeito global a forma de vida dos habitantes da Ribeira Sacra ourensá a través dos ollos dun caldelao.
Durante séculos os habitantes desta comarca vivimos sempre da terra, polo tanto, foi a natureza a que nos deu o alimento para vivir durante anos, pero convén saber que o pasado é hoxe historia e o presente non debemos reinventalo senón ter como punto de partida as raíces que chegaron ata os nosos pais. Toda a Ribeira Sacra é natureza e, para min e para moitas persoas maiores, o seu símbolo fundamental foi o castiñeiro, pois do froito desta árbore viviron ou serviulles como alimento de subsistencia a moitas xeracións, xunto co centeo e o gando. Por desgraza, moita xente nova desta terra tivo que emigrar. Atrás quedaban os pais xa maiores, a casa, os animais, as leiras, os veciños, etc. Deste xeito, as leiras fóronse abandonando e moitos soutos quedaron a monte. Neste tema debemos esixir dos gobernantes unha política clara e directa que aposte pola recuperación do noso patrimonio natural.
O segundo dos símbolos desta terra podemos localizalo na vitivinicultura. A produción de viño, que nestes momentos ten a tecnoloxía máis avanzada, e os estudos de calidade e de mellora no cultivo das viñas conxuntamente coas políticas de promoción están a ser fundamentais para un proveitoso desenvolvemento da industria enolóxica. Aquí é necesario dicir que antano a produción de viño só se limitaba a unhas pequenas adegas e a venda podíase facer nas feiras que había na comarca. Tamén é certo que en moitas casas facían o viño para consumir durante o ano.
O terceiro símbolo que pecharía este inventario natural está representado polos Canóns do Sil. Hai agora medio século a política franquista de encoros transformou a paisaxe desta terra. En nome do desenvolvemento leváronse a cabo moitas obras para construír grandes encoros e, deste xeito, producir a enerxía hidroeléctrica da que non se beneficiaron os propios veciños do lugar ata pasadas varias décadas. Certamente, o leito natural do río Sil, que historicamente atraera os romanos na procura de ouro e séculos máis tarde a orde monástica do Císter comezara a construír importantes cenobios nas súas ribeiras, perdeu hoxe o seu aspecto de río para converterse nun encoro de augas estancadas. Isto foi moi prexudicial para a xente que poboaba as ribeiras do Sil, pois as augas asolagaron importantes plantacións de viñedos e de terras de pasto ou de cultivo. Tampouco podemos esquecer que a produción de electricidade xerou uns beneficios que tamén emigraron fóra de Galicia ao mesmo tempo que tiveron que emigrar tantos veciños destas terras por culpa destas obras faraónicas. Afortunadamente, a beleza do espazo natural que conforma a Ribeira Sacra permitiu nos últimos anos levar a cabo a explotación turística ao converter as augas nunha vía navegable pola que os visitantes poden gozar dunha beleza natural que milagrosamente se conservou. Hoxe en día os turistas poden contemplar as ribeiras do Sil desde un catamarán e penso que é unha experiencia inesquecible para eles. Pero penso que temos que ter dereito á esperanza. Á esperanza de que a Xunta de Galicia sexa capaz de recuperar, aínda que sexa nunha parte, eses beneficios da enerxía eléctrica producida na nosa terra, e que ata o momento só beneficiaron as grandes empresas do sector, e cheguen aos concellos a través de obras produtivas e servizos básicos para mellorar a calidade de vida dos seus habitantes.
No que respecta ao patrimonio histórico-artístico podemos afirmar que nos atopamos, en boa parte, cunha sensación de abandono. As aldeas da Ribeira Sacra, que foron a base do noso patrimonio antropolóxico, conservaron durante séculos unha arquitectura e a forma de vida da xente destas terras teceu a nosa identidade como pobo. Do mesmo xeito podemos apreciar o estado dos grandes monumentos. Os edificios civís –este castelo mesmamente podería ser un exemplo, pois está perfectamente rehabilitado para facer todo tipo de actividades culturais–, as prazas, as igrexas parroquiais, as pequenas capelas, os cruceiros ou os grandes mosteiros tampouco recibiron a atención que merecían. Esas pedras, as das casas das nosas aldeas e as dos nosos monumentos precisan dunha rehabilitación integral, simplemente por manter unha fidelidade ao que nos é propio, á nosa identidade.
O futuro, con seguridade, virá marcado pola explotación turística dos recursos medioambientais, pero isto esixe a construción e a mellora das infraestruturas básicas que permitan un acceso razoable á nosa terra. Non imos pedir aquí que atravese a Ribeira Sacra –sería unha barbaridade– unha autoestrada ou unha autovía ou que o trazado do AVE chegue ata a nosa comarca, pero si que as nosas vías de comunicación resulten as propias do século XXI e non como as que temos hoxe, que semellan do século XIX, como ocorre nalgúns casos. O progreso necesario coas novas infraestruturas debería completarse, certamente, coa potenciación doutros elementos que poderían axudar a relanzar a vida económica de toda a Ribeira Sacra e, en particular, da Terra de Caldelas. Refírome á creación ou consolidación de industrias de produtos ecolóxicos. Coido que chegou o momento de apostar por este tipo de produtos, sensibilizar a toda a sociedade de que son os mellores para a saúde pois carecen dos fertilizantes químicos que teñen a maioría dos alimentos que consumimos hoxe en día. Se apostamos por este tipo de alimentación, natural e de calidade, estaremos posiblemente evitando enfermidades futuras. Daquela, sería preciso reclamar das distintas administracións os apoios necesarios para que se poida levar a cabo a venda destes produtos e integralos na nosa alimentación diaria.
No fondo da exposición que estou a facer, confeso que teño a seguinte preocupación. A nosa comarca foi sempre duramente castigada por unha emigración que tivo as súas causas na precariedade económica. Se agora nos propoñemos un relanzamento económico que se limite só a lavar a nosa fachada ou a embelecer a nosa imaxe, seguiremos renunciando ao patrimonio que está na base da nosa identidade, e aquí non me estou a referir nin ás árbores nin ás pedras nin á industria senón aos homes e ás mulleres da Terra de Caldelas que hoxe viven fóra desta terra e que deberían ser as trabes da recuperación do noso patrimonio humano. Se as políticas que se van facer na Ribeira Sacra non están ao servizo dos homes e das mulleres e se non se emprende decididamente o camiño das reformas estruturais, e non simplemente conxunturais que sirvan para pintar catro casas deshabitadas ou para cravar o consabido cartel institucional, seguiremos poñendo en perigo o patrimonio humano que aínda queda nesta zona de Galicia, pois a xente que viva nestas aldeas vai supoñer que poidamos poboar de ilusión e de esperanza o futuro. Se non se fai así, esta terra coas súas marabillosas paisaxes poderíase converter nun simple decorado para a visita turística dunha xornada.
Quero rematar esta exposición cunha sinxela pincelada gastronómica. Os produtos de alimentación da Terra de Caldelas non foron unha moda para nós senón que tiveron un fondo significado para todos os habitantes desta comarca. Se utilizamos unha expresión que adoitan utilizar os homes e as mulleres que se dedican á política, acabarei por dicir que a posta en valor da Ribeira Sacra pasa tamén pola recuperación dos produtos do agro e da gandería. Daquela, poderiamos fabricar e vender queixos aproveitando o excelente leite das nosas vacas, achegar ao mercado os chourizos, os xamóns, os lacóns e todas as demais delicias da carne dos porcos cebados coas castañas dos soutos da nosa comarca ou tamén as carnes dos becerros criados aquí, amais dos viños, dos licores, das hortalizas, do mel, etc. Todos estes alimentos formaron parte das nosas vidas e non pode entenderse a nosa identidade sen telos en conta. Agardemos que a recuperación desta terra leve consigo a mellora da calidade de vida dos caldelaos e que os visitantes poidan gozar a través do seu padal todas as riquezas da Ribeira Sacra.
Nenhum comentário:
Postar um comentário