A feira de Castro Caldelas

Na vila de Castro Caldelas, cabeceira dunha importante comarca onde un dos sectores máis importantes foi o gandeiro, as feiras dos días 3 e 18 de cada mes foron fundamentais para os campesiños das distintas aldeas porque a elas acudían para vender dende unhas galiñas ou unhas ducias de ovos ata un becerro, vacas, porcos, ovellas, cabritos, unha burra, un cabalo etc. Os habitantes da zona da ribeira tamén levaban verduras e froitas das súas hortas. En canto aos animais, podían levalos para vender ou para mercalos. Todo este movemento comercial dos aldeáns tamén beneficiaba os comercios da vila porque así como un paisano vendía un becerro ou calquera outro produto, podía mercar outras cousas necesarias para a casa: un litro de aceite, unha folla de bacallau, un traxe, todo tipo de ferramentas para traballar no campo ou utensilios para a casa. Aqueles paisanos que acudían á feira tamén podían comer unha ración de polbo na taberna e, se a venda dun animal consideraban que fora boa, incluso podían pedir un bisté ou un cabrito asado, todo isto acompañado dun viño da Ribeira Sacra.

Ata que non se produciu a emigración masiva dos anos sesenta e setenta, as feiras desta vila eran moi concorridas. Alí sempre se vendían os produtos que producía o agro e logo podían mercar o que necesitaban nos establecementos da vila. Pero, ademais, as feiras cumprían un importante cometido social. Así, nun tempo no que non había luz eléctrica nas aldeas nin ningún medio de comunicación local, a feira era o lugar onde se transmitían entre os paisanos das distintas aldeas todo tipo de información. Unha vez rematada a feira, e mentres os maiores xa marchaban para as súas aldeas, os fillos xa mozos que fixeran os seus traballos na venda de animais ou de calquera outro produto pola mañá quedaban libres para ir ao baile ou dar longos paseos pola estrada de Ourense, tanto os que xa eran noivos ou os que pretendían atopar parella. No baile, no paseo ou facendo o camiño de volta ás súas casas a pé durante dúas horas chegaron a consolidarse moitos matrimonios.

A decadencia das aldeas ata o peche de moitas delas fixo que as feiras tamén padecesen o mesmo proceso, e hoxe á feira do Castro xa non acode nin un só animal para a súa venda, non hai bailes nin paseos porque quedan poucos mozos e os que permanecen alí xa adoptaron outros costumes. Hoxe en día, aos poucos habitantes das aldeas xa lles levan á casa o pan, o peixe e todo tipo de produtos en furgonetas.

Dende hai uns anos acoden máis persoas ás feiras do Castro nos meses de xullo e de agosto, sobre todo emigrantes que están de vacacións. Van a elas por costume; así poden mercar o que precisen e logo comer unha ración de polbo. Dos comerciantes tradicionais que acudían á feira, só queda algún zapateiro, como o señor Blanco, de Ourense, que aínda cose os zapatos á man mentres chega algún comprador; un reloxeiro que se dedica a arranxar as pequenas avarías dos reloxos na mesma feira e, se a avaría é grande, lévao para poder arranxalo no seu taller de Ourense e traelo de volta na feira seguinte; o vendedor de queixos, tamén dende hai moitos anos; e o comerciante que dende o seu camión-escaparate vende todo tipo de produtos do porco. Outro que non falta nunca é o comerciante de todo tipo de aparellos para o viño e a augardente: dende un pote ou alquitara ata diferentes depósitos feitos en aceiro inoxidable. Outro home que non falta nunca é o señor Fidel, que vende o mel da súa colleita nas terras de Lemos e que é dunha excelente calidade. Todo o demais son postos de froita e de todo tipo de produtos: música, bolsos, patalóns, bragas, calzado etc., sen esquecer os homes que chegaron de países africanos vendendo cintos, alfombras, produtos de coiro etc. Todo un abano de cousas que sempre atopa un cliente.

Por sorte, aínda queda unha mostra dos vendedores de Abeleda ou de Alais que acoden a vender semente dos nabos, cebolas, allos, ourego, pementos e unha pouca froita, pero de boa calidade. Entre estes vendedores está o señor Tomás, de Abeleda, que aos seus 92 anos conduce un deses automóbiles que non precisan carné e acode á feira con trescentos quilos de patacas, cebolas e algunha froita. Monta o seu posto na praza e provisto dunha romana despacha todo o que leva para vender en poucas horas ben sexa por sacos enteiros ou por quilos.

O señor Tomás contoume que leva dous anos vivindo na Residencia de Persoas Maiores do Castro e que se aburre se non ten nada que facer, por iso ten permiso para traballar as terras que posúe en Abeleda e presume de cultivar cada ano 8.000 quilos de patacas, 7.000 quilos de uvas, allos, cebolas, coias, e engade: «Todo é natural. Non emprego ningún tipo de produto químico e non necesito intermediarios para vender o que colleito. Cargo 300 quilos no meu coche e vou ás feiras de Maceda, do Castro ou a onde sexa, e aínda teño tempo para ir a todo tipo de excursións. Hai uns días leváronnos á Coruña e tamén fomos noutra a Vigo».

Por último, o 18 de agosto, entre o barullo de postos e feirantes, atopei mercando uns zapatos polos que lle pediron 35 euros a unha vella coñecida, a señora Eladia Rodríguez Enríquez, de Alais, que ten 96 anos e non perde unha feira. A esta muller dedicareille un capítulo á parte porque de verdade considero que é interesante relatar a historia da súa vida.

15 de agosto: festa en honor da Asunción da Virxe María en Torbeo

O 15 de agosto pódese dicir que Galicia enteira é unha festa. En calquera recanto da nosa terra celebramos a Asunción da Virxe María que, ademais, adoita ser a patroa da maioría das parroquias. Para min esta data sempre tivo unha significación especial porque dende ben noviño ía coa miña familia á festa que se celebraba en Torbeo. Os rapaciños acudiamos cos mozos e as mozas de Quintela ata a Pena do Xastre e alí xa nos xuntabamos co resto dos veciños da parroquia de Mazaira e dun xeito festeiro baixabamos a costa, pasabamos pola primeira aldea do camiño, as Pozas, para chegar deseguido ao campo da festa, tomar unha xerra de cervexa con gasosa en grupo –que nada ten que ver co botellón de hoxe en día–. Entón era cando comezaba a festa propiamente, dende as cinco da tarde ata as doce da noite. Cómpre dicir que só uns poucos, os que xa eran mozos, quedaban á verbena. Pola mañá só acudían como convidados á festa relixiosa e gastronómica os que tiñan familia ou amigos na aldea de Torbeo.
Estando eu xa na emigración, e como as vacacións do verán coincidían co 15 de agosto, acudía sempre que podía a esa entrañable festa que se celebraba en Torbeo. Unha vez que fixeron a pista, podiamos ir en automóbil, feito que facilitaba o esforzo físico que tiñamos que realizar ao rematar a festa para volver a Quintela. O camiño a pé levábanos facelo unha hora e media, pero facíase ben pois iamos entretidos coas paroladas, cos contos e con algunha que outra conquista, porque no traxecto había tempo para todo. Ou sexa, que a festa non remataba en Torbeo, senón que continuaba ata que chegabamos ás nosas casas.
Como xa había uns cantos anos que non acudía a esta festa, dicidín ir neste verán do 2011. Pero quero deixar claro que vou a Torbeo de cando en vez, pois sempre me fascinou percorrer este val que para min é un dos máis fermosos de Galicia. É posible que non só me sinta atraído pola xeografía onde está situada a aldea de Torbeo, que aínda que pertenece á provincia de Lugo só está separada de Caldelas pola Pena do Xastre e polo río Sil, o cal dende Torbeo ata Santo Estevo serve de lindeiro entre as dúas provincias, pero dende aquí e ata a aldea da Cubela o río discorre pola provincia de Lugo nas dúas ribeiras. Posiblemente o cariño que lle teño a estas terras vén de moi antigo, pois desta parroquia era a miña avoa Carme. Polo tanto, teño raíces ancestrais aquí e tamén moi bos amigos, por exemplo, Antonio Carabillo. Na súa taberna paso horas aprendendo moito porque Antonio, ademais da súa amabilidade, é a persoa que máis sabe das tradicións desta comarca. Ás veces, acompañado doutros amigos imos tomar un grolo de viño á taberna de abaixo, taberna-supermercado que dende hai máis de cincuenta anos está rexentada pola señora Obdulia e mais polo seu marido. Nos andeis aínda podemos atopar un pouco de todo. No local contrasta a modernidade co pasado, así podemos ver un moderno televisor de plasma ao carón dun vello aparato de radio, o cal, segundo os seus donos, foi o primeiro que houbo en Torbeo cando chegou a electricidade. Estes taberneiros son moi amables con todo o mundo, e a retranca galega aparece na señora Obdulia cando vas acompañado dalgunha persoa que ela non coñece: «E logo vostede, de quen vén sendo?», pregunta ela. Tamén é sempre moi agradable atoparse e falar con Antonio Díaz, un home que, aínda que vive e traballa en Albacete, aproveita calquera momento para volver á súa casa natal de Torbeo e pasar nela aínda que só sexan unhas horas. Este bo amigo xa leva algún tempo escribindo no seu blog todo canto acontece na parroquia ou no concello.

É unha mágoa que en Torbeo quede hoxe en día pouca xente, e isto podémolo apreciar sobre todo o día da festa. Pero de calquera xeito, os que alí están e tamén os seus convidados sacan a imaxe da Virxe en procesión como fixeron sempre. Agora as campás da igrexa xa non repenican porque un raio tirou unha parte do campanario e, aínda que xa está reconstruído, non deixaron en condicións as escaleiras para subir e facelas repenicar. Tampouco tiran foguetes como acontecía antano. Daquela, cando comezaban os estalos no ceo, os rapaces corrían alegremente polos lameiros mirando cara a onde caían as canas para recollelas. Seica xa non tiran os foguetes porque está prohibido pola autoridade competente. Postos a prohibir, temo que calquera día prohiban pasar da Pena do Xastre para que calquera poida tomar uns viños nas dúas tabernas que quedan en Torbeo.

Un investigador do afiado

Nestas páxinas sempre tratamos de dar información desta industria ambulante que é o mundo do afiado. Desde aqueles homes que saían da provincia de Ourense coa roda empuxada por eles, a roda montada nun carro tirado por un burro, pasando pola bicicleta e pola moto ata chegar ao taller montado nunha furgoneta na que se anuncian como afiador.com. Estes últimos afiadores deixaron a un lado o chifre para entrar de cheo na era da informática, xa que moitas veces decidían saír polo mundo con máis carga de ilusión e necesidade de acadar os medios económicos para vivir que con coñecementos do oficio. Se este novo afiador pertencía a unha familia que xa levaba varias xeracións afiando polas terras de Castela, pois o rapaz con tan só doce ou catorce anos acompañaba o pai naquelas longas tempadas, verdadeiramente podemos dicir que aprendera o oficio e tivera un bo mestre. Pero tamén era frecuente que este rapaz realizase o labor de criado ou de axudante dun veciño e, ao pouco tempo, podía facerse cunha tarazana e saír a percorrer o mundo pola súa conta, o que levaba consigo que moitas veces aprendían o oficio derramando moitas das pezas que afiaban, sobre todo se eran pezas delicadas e difíciles de afiar como as navallas de afeitar. Lembro agora o comentario que me fixera algún deles nunha entrevista e dicíame que tivera que saír correndo porque pasara a navalla dun lado para o outro na pedra e logo non sabía que lle dicir ao barbeiro. Contan os vellos profesionais que presumen deste oficio que o afiado non se aprende en dous días e din que moitos rapaces que saían do mundo rural, pois desde ben novos andaban a afiar as ferramentas no molexón, e que eran atrevidos, logo dunha primeira aprendizaxe xa se botaban a dar voltas polos camiños de Castela. Os afiadores que ían ás grandes cidades como Madrid, Barcelona, Valencia... ou os que atrevesaban o Atlántico rumbo a Brasil, Cuba, Arxentina... adoitaban ir xa co oficio aprendido.
Dun xeito xeneralizado puiden apreciar que moitos dos afiadores que entrevistei ao logo dos anos estaban orgullosos do seu oficio. Tamén vin discrepancias entre eles no tocante á ferramenta que se debía utilizar. A maioría di que se afía mellor na roda tradicional, xa que a bicicleta se move máis e a moto vai a demasiadas revolucións. Tamén a maior parte deles presume de que tivo unha clientela fixa ben en lugares de Castela aos que acudían cada tempada ou ben nas cidades onde afiaban nos mercados. Pero tamén atopei algúns que presumían de que entre os seus clientes estaban varias clínicas que precisaban ter as ferramentas de corte perfectamente afiadas para as operacións que realizaban despois os cirurxiáns.
Como dicía ao comezo, este oficio desempeñárono, e aínda continúan a desempeñar, afiadores que saíron a maioría deles da provincia de Ourense: Nogueira de Ramuín, O Pereiro de Aguiar, Esgos, Castro Caldelas, San Xoán de Río, Trives, Chandrexa de Queixa, Rabal, Montederramo, A Teixeira… Moitos daqueles afiadores están hoxe en día xubilados e contan que foron emigrantes temporeiros no Estado español ou emigrantes fixos en calquera outro lugar do mundo. Pero o que xa non é tan fácil atopar neste ofico é que un estudante de Medicina compartise os seus estudos coa aprendizaxe de afiador especializado en afiar o instrumental de corte para facer delicadas operacións nada menos que nos ollos.

O pasado mes de maio faleceu en Pontevedra D. Faustino Santalices Muñiz, doutor en Medicina e Cirurxía, oftalmólogo e afiador. Este investigador foi fillo doutro gran talento no mundo da investigación dos instrumentos musicais como a zanfona e a gaita e tamén da súa recuperación, D. Faustino Santalices Pérez. Entre as actividades que o Dr. Santalices Muñiz se dedicou a potenciar foi a figura de seu pai, do que foi depositario do seu arquivo. Este prestixioso doutor naceu en Bande e sempre presumiu de que só se podía ser bo afiador se se nacera na provincia de Ourense. Debido ao seu traballo como oftalmólogo, viviu en Madrid facendo compatible este traballo clínico co mundo do afiado do instrumental cirúrxico.
Cómpre dicir que este ilustre ourensán elevou a categoría científica o mundo do afiado a través da súa tese doutoral titulada «Valoración del instrumental de corte en cirugía ocular» en setembro de 1956. Nesta tese fai un amplo estudo, entre outras cousas, da consistencia dos instrumentos de pequena sección, da dureza dos aceiros utilizados, etc. Cómpre salientar aquí tamén o estudo feito polo Dr. Santalices «Variaciones de los ángulos de filo en los instrumentos de cirugía ocular», publicado na revista Archivos de la Sociedad Oftalmológica Hispano-Americana, Tomo XXIV, número 3, Madrid, 1964 e o artigo «Nueva forma de afilado para aguja corneal», presentado na Sociedade Oftalmolóxica de Madrid en 1956 e tamén publicado na devandita revista.

Pero os coñecementos científicos deste ilustre afiador non quedaron só no mundo do afiado, no estudo do instrumental e incluso na pureza e composición dos aceiros con que eran fabricados, senón que inventou e patentou distintas ferramentas axeitadas para os usos clínicos como foi un novo modelo de pinza sen dentes, para o iris e outros usos. Convén que non esquezamos que tamén recibiu o nomeamento como membro da «Asociación de Becarios del Dr. Castroviejo» en Nova York o 1-1-1966.
Quero que estas liñas sirvan como unha humilde homenaxe póstuma ao Dr. Santalices Muñiz, un home bo e xeneroso que soubo levar ben alto o nome de Galicia, da súa terra ourensá e que dignificou o traballo dos afiadores cos estudos científicos que realizou ao longo de toda a súa vida.

San Xoán de Río, terra de afiadores

Este pequeno concello da provincia de Ourense nunca tivo moita sona de ser terra de afiadores como Nogueira de Ramuín, pero hoxe en día non hai máis que dar unha volta polas parroquias das Cabanas e de San Xurxo ou por calquera aldea do municipio de San Xoán Río para ver que en cada casa existiu unha saga de afiadores. Na actualidade hai máis de corenta traballando polas rúas de Madrid ou de Valencia; e isto leva consigo que as casas destes artesáns ambulantes estean pechadas durante unha gran parte do ano, pero no mes de agosto regresan e pasan as vacacións en San Xoán de Río tanto os que están en activo coma os xubilados que viven cos fillos en calquera lugar do territorio español.


Como en calquera outro lugar da provincia de Ourense, os motivos que tiveron estes homes para coller unha roda de afiar e botarse a andar polas terras de Castela como emigrantes eventuais foron as necesidades de prosperar e de obter uns ingresos para manter as familias ante unha economía de subsistencia. Tamén é certo que algúns deles saíron da aldea con escasos coñecementos do oficio, pero pouco a pouco aprenderon e foron facendo a súa clientela.


En moitos casos comezaron como afiadores, pero como daba máis cartos realizar o traballo de capadores, decidiron cambiar de oficio. Máis tarde, coa masiva emigración dos anos sesenta, decidiron abandonar a profesión no Estado español e trataron de realizala en Suíza ou en Alemaña, pero nestes países tiveron que reconverterse e metéronse no mundo da hostalería como cociñeiros, camareiros ou do que fose. Así estiveron durante uns anos, pero, cando regresaron a Galicia, volveron traballar no vello oficio.


Unha constante en todos os afiadores que entrevistei é que non pensan na xubilación mentres poidan tirar pola roda, pedalear na bicicleta ou, máis recentemente, realizar o traballo nunha moto preparada. Pero estes homes son fortes, viaxaron polo mundo, presumen de que aprenderon o oficio como os mellores profesionais e fachendean do seu labor ambulante dicindo que é duro, pero grazas a el obtiveron uns ingresos e puideron ser autónomos, sen ter que estar baixo a presión de ningún xefe, pero, iso si, na maioría dos casos pasaron grandes tempadas baixo o sol implacable das longas rutas por Castela. Pero son humanos, fanse vellos e o tempo fixo que vivisen distintas situacións. Na actualidade ter que vivir nas aldeas que pouco a pouco foron quedando abandonadas provoca neles unha inmensa tristeza ao verse sós, e unicamente teñen unha alternativa: pasar os últimos anos nunha residencia de persoas maiores.


Van alá vinte anos dende que fixen as primeiras pescudas sobre estes traballadores que realizaban un labor que cualifiquei como a industria ambulante e dende entón nunca perdín a oportunidade de falar cun afiador no lugar no que estivese, por exemplo, na Habana, en Brasil, en Buenos Aires, en Montevideo, en Madrid, en Barcelona... cidades onde aínda os atopo traballando na rúa ou establecidos en talleres. Pero durante estes últimos anos onde máis atopaba era nas aldeas, e digo atopaba porque eran homes maduros, e tanto os afiadores coma o gran fabricante de rodas, o señor Manuel, xa non están entre nós.


Hoxe, día de San Xoán, están de festa en Río. Acudo á residencia de persoas maiores que inaugurou o presidente da Xunta de Galicia, Manuel Fraga, no 2004; esta residencia funciona baixo o control de don Benigno. Son case as doce da mañá e entre os residentes atopo tres afiadores, pero aquí viven catro e agardei polo que faltaba. Cando chegou, díxome: «Fun á misa e á procesión do Santo Patrón». Estes grandes trotamundos, nados en Montederramo, Castro Caldelas, Paradela e Madrid, están contentos porque deixaron atrás a soidade das aldeas, pero, así e todo, con moitos anos ao lombo e con achaques propios dos anos, seguen botando de menos a liberdade que tiveron cando exercían o oficio ambulante.
Quixera que este pequeno artigo fose unha homenaxe para todos os afiadores, e moi especialmente para estes catro homes que percorreron gran parte do mundo e están pasando un descanso ben merecido nesta residencia de San Xoán de Río.


Bonifacio Bergantiños López, nado en 1923 na parroquia de Vilamaior, en Castro Caldelas. Un día, cando aínda era ben novo, marchou cun cuñado para Estremadura. Só estivo seis meses aprendendo o oficio por aquelas terras e, ao saber que de capador se gañaba máis –tiña outro cuñado que era capador en Andalucía–, decidiu ir ata alá, aprendeu este novo oficio e dedicouse a el durante moitos anos. Pouco a pouco foi facendo a súa clientela e chegou a capar nun só casal 800 animais. Este traballo facíano por tempadas durante catro veces ao ano. Di Bonifacio que a clientela dos casais era grande, pero apertaban moito os prezos, e que sempre pagaban máis por animal capado os pequenos clientes. Pasados uns anos, chegaron os veterinarios ao mundo dos capadores e estes foron perdendo a clientela. Isto fixo que Bonifacio tivese que marchar para Linares, montar un taller de afiado e traballar nel durante catorce anos. Grazas ao seu traballo puido vivir decentemente a súa familia e darlles estudos superiores aos fillos.
Dous dos afiadores residentes son de Montederramo. Amable Sánchez Gómez, nado en 1929 no Acevedo, Marrubio. Durante varios anos afiou en tempadas de tres meses en Calatayud. Máis tarde marchou para Brasil coa súa bicicleta preparada e afiou polas rúas de São Paulo. Viviu en barracóns de madeira e, cando regresou ao cabo duns anos, só trouxo 10.000 pesetas aforradas, pero, iso si, está orgullo porque puido darlle ao fillo estudos superiores.
Cando o señor Amable viu que en Brasil non gañaba moitos cartos, decidiu volver para Montederramo, pero axiña fixo as maletas outra vez e emigrou a Suíza. Nesta terra quería vivir do seu oficio, pero non lle foi posible establecerse alí como autónomo e durante cinco anos foi temporalmente para traballar na hostalería. Cando decidiu regresar definitivamente, comezou os seus labores no campo. Ten dous fillos en América e ao pouco tempo de abrir a Residencia de Río entraron el e mais a súa dona; ela desgraciadamente xa hai algún tempo que morreu.


Outro dos inquilinos desta residencia, Xosé Antonio Álvarez, tamén naceu nas terras de Montederramo e dirixiu os seus pasos a Barcelona cando aínda era un mozo. Nesta cidade traballou durante dez anos nos tranvías de igual xeito que o fixeron moitos galegos. Volveu para Galicia, pero a precariedade económica do mundo rural fixo que logo dun tempo na súa aldea decidise regresar a Barcelona e durante moitos anos afiou polas rúas desta cidade e tamén de Hospitalet. Di o señor Xosé Antonio: «Tiven que marchar porque as vacas andaban mal e tiveron varios abortos. E claro, tiven que saír para gañar a sopa». Lembra este vello afiador que no último ano que estivo en Barcelona, en 1984, andaba tirando da roda ata as nove da noite todos os días e gañaba diariamente unha media de 5.500 pesetas. Hoxe aos seus oitenta e cinco anos vive nesta residencia de San Xoán de Río e na última visita que lle fixen díxome que neste tempo en Marrubio andarían na sega da herba, pero que os traballos máis duros eran o da seitura e o da malla. Sente nostalxia cando vai visitar a aldea e contempla como as casas están agora abandonadas. Á súa mente achéganse os recordos dos anos pasados e lembra como todo estaba cheo de vida cando había vinte veciños; hoxe, por desgraza, só queda un.
Outro amigo afiador que pasa os días nesta residencia comentando cos amigos as lembranzas da vida ambulante é Castor Iglesias Fernández, nado en Madrid, pero aos poucos meses trouxérono para Paradela, ao lugar de Arriba, no concello de Castro Caldelas, onde viviu ata os 16 anos. Nese momento marchou cun curmán e con poucos coñecementos do mundo do afiado para Madrid. Aínda lembra que por afiar unhas tesoiras cobraba tres pesetas. Axiña chegou o momento da emigración masiva que dirixía os seus pasos cara á Europa e Castor non o pensou dúas veces e con só 18 anos emigrou a Suíza, país no que traballou como cociñeiro durante dez anos. Logo regresou a Madrid e nesta cidade «cheguei a ter unha clientela de moito carallo». Os anos pasaron, xubilouse e regresou a Galicia. Hai tres anos que este trotamundos entrou nesta residencia e comenta: «Aquí estou contento, non teño outro remedio. Se non tivese 72 anos e estes achaques, preferiría estar libre polas rúas de Madrid gañando a vida coa miña tarazana».

Afiadores irmandados

Moito é o que se ten falado do universo dos afiadores galegos, pero este é un tema que parece non ter fin porque del van xurdindo aspectos pouco coñecidos. Este sería o caso da existencia en Italia do chamado «Circolo Culturale Resiano» e do seu «Museo dell’arrotino» en Stolvizza, na provincia de Udine, é dicir, do museo dos afiadores. Aparecen aquí curiosas coincidencias como o feito de que este oficio tamén en Italia parece concentrarse nunha rexión concreta, como moitos destes afiadores compaxinasen o oficio co traballo no campo e tamén como moitos destes traballadores acabarían por emigrar aos Estados Unidos de América. Este colectivo italiano foi descuberto en Galicia por Florencio de Arboiro. El xa realizou unha visita a Udine e unha representación deles xa estivo en Ourense. Sería interesante seguir profundando no coñecemento mutuo destes dous colectivos afastados xeograficamente, pero con moitas similitudes profesionais e vitais. Para conseguir isto, hai tempo que a Asociación Cultural Ben-Cho-Shey intentou o irmandamento coa asociación italiana. Así, tratou de conseguir o maior apoio posible nos concellos de onde saíron moitos afiadores galegos, pero non foi posible. Hoxe, en cambio, reaparece esta posibilidade grazas á sensibilidade do novo alcalde da Pobra de Trives. Este irmandamento facilitará moito un maior coñecemento mutuo e un intercambio de experiencias entre estes dous colectivos que xa forman parte da historia dos seus pobos.


Se isto se pode levar a cabo, demostraremos que é posible a Europa dos pobos, da sociedade civil, máis alá da globalización e das frías institucións europeas presididas polos intereses económicos. Se os afiadores galegos e italianos estreitan as súas relacións, lograrán reivindicarse como protagonistas dun aspecto importante das súas respectivas historias porque nos dous casos estamos fronte a exemplos de homes que partiron de terras pobres para percorrer o mundo e poder ganar a vida coa súa industria ambulante. Esta é a outra cara da Historia, da que non ten nada que ver nin con nomes importantes nin con xestas heroicas, posto que o heroísmo destes traballadores consistía en traballar moi duramente fóra da súa terra coa industria ambulante e, cando podían, regresaban para poder subsistir na terra na que naceran. Este si que é un heroísmo con maiúsculas.